ĐOẠN TRÍCH “HỒ PAMPA” VÀ “RAMA BUỘC TỘI” (Trích Ramayana) - ĐOẠN TRÍCH “ HỒ PAMPA”

Học phần Ấn Độ - Nhật bản

  (Cử nhân văn học +Sp ngữ văn)

ĐOẠN TRÍCH

 “HỒ PAMPA” VÀ “RAMA BUỘC TỘI”

(Trích Ramayana)

Van-Mi-Ki

I.                  TÁC GIẢ - TÁC PHẨM

1.     Tác giả:

Nhà văn Van-Mi-Ki là nhà văn Ấn Độ thuộc đạo Bà La Môn, được xem là nhà thơ đầu tiên của dân tộc Ấn Độ, ông bị cha mẹ ruồng bỏ, phải trốn vào rừng sâu làm nghề ăn cướp. Tương truyền có một đạo sĩ khuyên ông cải tà quy chính, sau đó bày cho phép tu luyện. Vốn thông minh, có trí nhớ kì lạ, có khả năng “xuất khẩu thành thơ”, nên thần Narada đem câu chuyện hoàng tử Rama và Xita kể cho nghe, Van-Mi-Ki viết thành trường ca, truyền bá trong dân gian. Qua bao thời đại “Ramayana” có sự thêm bớt, chỉnh lí nhưng người ta vẫn không quên Van-Mi-Ki là tác giả đầu tiên của nó.

2.     Tác phẩm Ramayana:

Ramayana là câu truyện về những kì tích của Rama, hoàng tử trưởng của vua Đa-xa-ra-tha. Khi nhà vua muốn truyền ngôi lại cho Rama, nhưng thứ phi Ka-kê-I lại dùng mưu hãm hại Rama, bà nhắc đến ân huệ cũ buộc nhà vua phải đày Rama vào rừng 14 năm, trao vương quốc lại cho con trai bà là Bha-ra-ta. Xita và em trai của Rama là Lắc-ma-na tình nguyện vào rừng chịu lưu đày cùng với Rama. Khi thời hạn lưu đày sắp hết thì Xita bị quỷ Ra-va-na dùng mưu bắt cóc, cuốn nàng trong vạt áo bay về đảo Lan-ka. Sau cùng, Rama hạ thủ Ra-va-na giải cứu Xita. Vợ chồng gặp lại nhau nhưng Rama nghi ngờ danh tiết của Xita nên Rama tuyên bố từ bỏ nàng. Xita thanh minh không được đành bước lên giàn hỏa thiêu. Chứng giám đức hạnh của Xita, thần lửa đã đem nàng trả lại cho Rama. Rama cùng Xita quay trở về kinh đô, cai quản đất nước, khiến cho muôn dân được sống trong thái bình, thịnh trị.

II.               ĐOẠN TRÍCH “ HỒ PAMPA”

1.     Vị trí đoạn trích:

Trích khúc ca thứ tư “Ramayana”. Đây là đoạn miêu tả tâm trạng Rama trước cảnh đẹp của hồ Pampa, nơi mà anh em Rama đã dừng chân trên đường đi tìm Xita.

2.     Tâm trạng Rama trước cảnh đẹp thiên nhiên

-               Chiếm gần hết đoạn trích là lời đối thoại của hai nhân vật Rama và Lắc-ma-na nên tâm trạng, tính cách của Rama  được thể hiện qua ngôn ngữ của chính nhân vật. Hồ Pampa lúc này đang ở vào mùa xuân nên cảnh vật càng trở nên lung linh xinh đẹp, nhưng cảnh ở đây lại không được miêu tả trực tiếp,  mà nó hiện lên qua lời bình, qua sự cảm nhận trong tâm hồn của Rama nên cảnh thiên nhiên càng lấp lánh, hoa lệ hơn “Nước hồ sao mà trong vắt như pha lê, có khác gì chất ngọc lỏng trên nước da màu lơ ?”, “Những cây cối cành lá xum xuê nom mới giống các đỉnh đồi làm sao!”, “Những dây leo duyên dáng lấm tấm những chùm hoa nhỏ đang ôm lấy những cành cây cao chót vót, nặng trĩu hoa”…Điều đó chứng tỏ Rama “say” trước cảnh đẹp của mùa xuân trên hồ Pampa, nhưng Rama “say” mà không “đắm” vì đứng trước vẻ đẹp mê hồn của hồ Pampa  nhưng Rama không hề quên đi nàng Xita. Cảnh sắc thiên nhiên vào tiết xuân càng đẹp thì lòng Rama càng nhớ Xita hơn. Đây là nét đặc sắc về nghệ thuật khắc họa cảnh vật khi cảnh và tình xuyên thắm, hòa quyện vào nhau, trong cảnh có tình, trong tình có cảnh.

-               Tâm trạng của Rama được tác giả khắc họa bằng ngôn ngữ “tả” và “kể” về mấy nét “lòng nặng trĩu”, “cất tiếng thở than” và “xôn xao một nỗi xúc động, vui buồn đắm say lẫn lộn” khi thấy “nước hồ trong vắt”, “những bông hoa sen nở rộ”, “lớp đất màu xanh thẫm lốm đốm những hoa đủ màu sắc rời khỏi cuống, nom như một tấm chăn kẻ ô vuông xinh đẹp trải trên cỏ”., “ngọn gió dịu dàng đang nhẹ thổi”. Thông qua ngôn ngữ “tả”  đó của Rama, với lối so sánh tạo nên một hệ thống hình ảnh ấn tượng, tác giả đã họa nên một bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc của khí trời mùa xuân cùng với những âm thanh dìu dặt, nhẹ nhàng khi nghe “tiếng nhạc trầm trầm của gió”, “đàn chim cu ca hót”  hay “lũ chim đêtinha đang hót líu lo bên cạnh con suối”, rồi cả hương thơm ngào ngạt của rừng “đàn ong đang vo ve, say mùi mật hoa rừng”,  vì thế đứng trước vẻ đẹp thiên nhiên của hồ Pampa, Rama đã không ít lần thốt lên nhiều câu cảm thán, gợi được chất giọng thực sự có sắc thái cảm xúc “Em xem kìa”, “Trông kìa”, “nghe kìa”…, với bao niềm xúc động mãnh liệt.

-               Trước vẻ đẹp quyến rũ đấy Rama vẫn nhớ đến người vợ hiền Xita của mình, hình ảnh Xita luôn thổn thức, âm thanh líu lo của tiếng chim Đêtynha bên cạnh con suối làm cho Rama thêm phần não nề hơn, gợi cho Rama nhớ lại trước đây mỗi lần nghe tiếng chim hót, Xita lại “gọi anh tới ngồi cạnh nàng để bày tỏ niềm vui thích đê mê. Đối với Rama lúc này , khi chưa tìm được Xita thì mùa xuân đẹp, mùa xuân dịu dàng, ấm áp cũng trở thành “mùa xuân, như lửa, đang thiêu đốt anh đến là khổ”.  Màu sắc tuyệt đẹp của “hoa Axoka đỏ là than hồng, tiếng vo ve của đàn ong là tiếng lửa vèo vèo và lá màu đồng thau là ngọn lửa”.  Nỗi mong mỏi sớm tìm được Xita luôn thôi thúc Rama, nỗi nhớ Xita mãnh liệt khiến cho Rama có cảm giác thiếu Xita thì mọi giá trị trong cuộc sống không còn giá trị, ý nghĩa gì nữa “Em Lắc-ma-na ơi! Một khi mà anh không còn được trông thấy Xita  nói năng dịu dàng, có đôi mắt xinh đẹp và mái tóc duyên dáng, thế thì cuộc sống có ích gì cho anh?”, những ý nghĩ về nàng đang thiêu cháy anh, gió màu xuân không thể quạt cho anh mát dịu được” và “những vật mà anh nâng niu trong thời gian còn sum họp với Xita, nay đã vắng nàng mà mất hết vẻ mĩ miều”.

-   Nhìn cảnh nhớ người, cảnh càng đẹp thì nỗi nhớ về Xita càng nhiều thêm, nhìn cánh hoa sen mới nở, Rama cảm thấy “nom giống mắt Xita”, thấy “cơn gió hay hay từ rặng cây thổi tới mang theo hương sen” Rama liên tưởng “có khác gì hơi thở nhẹ nhàng của nàng Xita”. Nhìn cảnh bằng mắt, bằng giác quan của con người còn thấy người lại bằng tâm tưởng, nỗi nhớ mãnh liệt đó khiến cho Rama sống với tâm tưởng nhiều hơn là sống với thực tại. Vì thế, mỗi lần nhìn thấy cảnh vật đẹp Rama tưởng có Xita bên cạnh, chàng mơ màng buông ra những lời tâm tình với Lắc-ma-na như đang nói với Xita “Em thương yêu ơi”, “này em”, “em xem kìa”… Nên cảnh xuân rất đẹp trên hồ đã mờ đi trong nỗi nhớ Xita. Cảnh xuân trên hồ Pampa thắm đượm tình người trong niềm hân hoan, rộn ràng với những hình ảnh được nhân hóa “Ngọn gió đang vui sướng chuyển động”, còn “bầy ong nói”. Cảnh đẹp và vui như thế, song Rama cũng không thể nào quên đi nàng Xita để hòa vào cảnh đẹp thiên nhiên đó. Trong lòng Rama giờ đây, tất cả mọi điều kể cả địa vị và niềm vinh quang chàng cũng không màng, chỉ có một mong muốn duy nhất là được cùng Xita tận hưởng giây phút chung vui “nô đùa trong làn nước trong veo xanh màu ngọc bích’.

-   Đối với Rama, cảnh xuân trên hồ Pampa vừa gợi nhớ, vừa trêu đùa, bỡn cợt. Nó gợi cho Rama càng nhớ Xita, bởi Xita cũng mang một vẻ đẹp dịu dàng, ngọt ngào và cuốn hút “mắt nàng đẹp tựa bông sen và bất cứ lúc nào nàng cất tiếng thì một nụ cười hé mở luôn luôn thoảng trên môi nàng”, “giọng nói của nàng rõ ràng, trong sáng, dễ mến và ngọt ngào”. Nhưng đó cũng chỉ là nguyên nhân phụ bởi trong lòng Rama luôn có một tình yêu mãnh liệt với tấm lòng thủy chung, son sắc đối với Xita. Chi tiết những con chim trống mái đang vờn bên nhau  làm nối bật yếu tố “trêu” đối với Rama “những con chim công điên cuồng đang cùng những con mái múa lượn trong cảnh vui vầy, đuôi xòe rộng, lấp loáng như rèm cửa sổ bằng pha lê”, cảnh này trái ngược hoàn toàn với hoàn cảnh Rama lúc bấy giờ, bởi Rama đang trên đường đi tìm Xita trong cảnh lẻ loi, cô đơn, trong khi đó chim có đôi có cặp thì Rama lại độc thân, trơ trọi.

-   Ở phần đầu lời của nhân vật Rama là “tả” thì phần sau lại nghiêng về “kể”. Sự kết hợp giữa hai yếu tố này cũng chính là sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình trong đoạn trích. Rama đã “kể” về công tích của Xita với cả lòng biết ơn chân thành và sự cảm phục “hồi bị mất vương quốc, anh như bị tê liệt nhưng nàng đã làm bầu làm bạn với anh khiến anh phấn chấn”. Càng nghĩ đến Xita, lòng Rama lại càng dấy lên những ân hận và lo âu. Rama hận mình, trách mình vì không bảo vệ tốt cho Xita để cho quỷ Ra-va-na đánh cắp nàng, lo lắng không biết Xita sống trong tay của kẻ thù sẽ ra sao, không biết phải trả lời như thế nào khi vua Gia-na-ka hỏi sức khỏe con gái mình, mẹ chàng sẽ hỏi về người con dâu,…Tất cả những điều đó đang giày vò Rama. Tình yêu và bổn phận thôi thúc Rama nhanh chóng tìm Xita. Đó là ao ước lớn nhất của Rama “Giá bây giờ anh tìm ra Xita rồi cùng nhau ở bên bờ hồ Pampa này thôi, anh chẳng khao khát gì Ayodhya hoặc cõi trời”, đó là những lời mà Rama tâm sự cùng Lắc-ma-na, việc được trở lại làm vua hay được lên cõi trời Rama cũng không tha thiết nữa, vì Rama xem Xita là tất cả của cuộc đời mình, một người vợ đức hạnh, đồng cam.

-   Trước cảnh thiên nhiên tươi đẹp đã phần nào giải tỏa nỗi buồn đau trong lòng Rama, làm cho chàng thêm phấn chấn tiếp tục đi tìm giải cứu Xita. Còn Lắc-ma-na người em thân thiết đi cạnh luôn chăm sóc, an ủi, khuyên giải cho Rama, khi thấy Rama quá đau buồn, chán nản thì Lắc-ma-na đã chân thành khuyên răng bằng những lời lẻ phải chăng, từ tốn và kính nể “Anh kính yêu! Hãy dẹp nỗi đau đớn đi, anh sẽ gặp mọi điều tốt lành” hay “nghị lực là điều cần thiết để hành động, và không có một sức mạnh nào cao hơn nghị lực. Đối với một con người giàu nghị lực, mọi sự trên thế giới này đều có thể đạt tới, và không có gì có thể khiến y ngã lòng thoái chí. Dựa vào nghị lực chúng ta có thể giành được chị Xita”...

3. Tổng kết đoạn trích

- Nội dung:  Van-mi-ki đã khắc họa khá thành công tâm trạng của nhân vật Rama trên đường đi tìm Xita bắt gặp cảnh xuân trên hồ Pampa. Tâm trạng ấy là nỗi nhớ da diết, mãnh liệt của Rama đối với Xita. Rama và Lắc-ma-na là hai nhân vật được bổ sung cho nhau khi Rama “say” còn Lắc-ma-na lại rất “tỉnh”, để đạt đến vẻ đẹp hoàn thiện.

-  Nghệ thuật:  Trong đoạn trích được tác giả sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, kết hợp giữa tự sự và trữ tình để tạo sự thành công cho tác phẩm.